Ярим аср олдин Олмаота

Қозоғистоннинг тарихи собиқ пойтахти Олмаотанинг тарихисиз мумкин эмас. Келинг, шаҳарга шошмасдан айланиб, юриб борайлик.

Бу дунёда Олмаотани ўсишини ушловчи ҳеч нарса йўқ. Табиий элементлар ва катаклизмалар, зилзила оқибатида бутунлай йўқ қилиниши ёки кўпгина исм ўзгаришига умид қилмайди. Буюк бизнес марказлари ва савдо мажмуалари, катта тирбандлик ва тезюрар метро билан уч миллиондан зиёд аҳолисига эга бўлган ҳашаматли метрополитен бизнинг кўзимиз олдида чўзилган. Олмаота Марказий Осиёдаги ҳақиқий бизнес маркази бўлиб, унда минтақада энг юқори даража деб ҳисобланган ҳаёт стандарти бор. Бироқ, ярим аср олдин нимани назарда тутган? Келинг, кўриб чиқайлик!

1957 йил, Хорижий тиллар институти (Толе би – Наурызбай батыра)қурилиши. Бу бино эллик бир йил аввалгидек деярли бир хил. Ва у бир хил вазифаларни бажаради.

1950 йиллар, шаҳар Кенгаши биноси (Гоголнинг Аблай хана ). Бинонинг меъморчилиги ҳали ҳам бир хил, аммо мақсад бошқача. Бу ерда “Беинеу Шймкент” газ қувурининг машҳур ширкати жойлашган.

1980 йил, Янги майдон. Ушбу дастлабки йилларда акимат биноси Қозоғистон Коммунистик партияси Марказий қўмитаси назорати остида эди. Қурилишдан икки йил ўтиб, йаъни 1982 йилда бинога меъморий ёдгорлик мақоми берилди. Мустақилликнинг дастлабки йилларида – 1991 йилдан 1994 йилгача. – Ҳокимият Нурсултон Назарбоевнинг президентлик лавозими бўлиб хизмат қилди.

Дўстлик – Казйбек би (собиқ Ленин-Совет кўчалари). Вақт ўтган, лекин одамлар ҳали ҳам эски шаҳар номларини шаҳар бўйлаб йўналтирилганлиги учун ишлатишмоқда. Бизнинг олдимизда Олмаотанинг “олтин квадрат” деб аталади. Бугунги кунда бу манзилда кўп қаватли уй-жой жойлашган бўлиб, кўп йиллар олдин генерал-губернаторлик идораси шу эрда эди ва тез орада шифохона бор эди.

1970 йил Республика саройи шаҳар харитасида пайдо бўлади. Тўғри, кейин уни бироз бошқача деб аташди – Ленин номидаги маданият саройи. Бугунги кунда бу бино шаҳар режалаштириш ва архитектура ҳайкали ҳисобланади.

1940-йилларда Калининг ва Сталиннинг (Богенбай Батйр-Аблаи Хон) бурчагида ёш томошабиннинг одатий театри бор эди. Эндиликда бизда “Столичний” номига эга бўлган жуда қулай уй-жой мажмуаси бор.

Худди шу Калинина кўчаси ва яна бири – Коммунистик (ҳозир – Аблай хана – Кабанбай батыра) эр ости йўллари билан боғланган. Ҳа, унинг функцияси йиллар давомида ўзгармаган, балки у жуда ноанъанавий контент билан тўлдирилган – энди болалар ўйинчоқлари бозорига қўшимча.

Биз Остона майдонида оддий майдонга чиқмоқдамиз. 1950 йилдан буён. Кўп гулларга эга бўлган хиёбон ёқимли ёрқин тасвирлар билан кўзни қувонтиради. Фақат бу ерда ўсимликлар турлича бўлиб, боғнинг ўртасида ёдгорлик пайдо бўлди. Биздан олдин Кабанбай Батир – Сеифуллин бутун шуҳратида.

1985-йилда қурилган Пионерлар саройининг сайтида, ўттиз йилдан кейин қурилган Рихос меҳмонхонаси ҳайратда қолдиради.

СССР услубидаги конструктивликнинг одатдаги кўринишида, Наурйзбай Ботир (собиқ Дзержинский) кўчасида театр қурилди. У НКВД театридан рус тилига, ундан кейин Корея ва охирида Уйғурга узоқ йўлни босиб ўтиш керак эди.

Ўтган асрнинг ўрталарида Олмаотада мумтоз мусиқа жуда ёқди. Курмангази консерваториясининг шаҳар архитектурасида ўз ўрнини топиши ажабланарли эмас.

Худди шу конструктивлик услуби ҳам муҳим давлат объэктидир. Биздан олдин почта алоқасининг асосий биноси, йаъни Қозон почта бўлими. Голосов ака-ука ва М.Гинзбург 1950-йилларда алоқа уйини ташкил этди – ҳукумат биноси ансамблининг ажралмас қисми. Ўша вақтдан бери ўн йилча вақт ўтди, Уйнинг режаси бир хил бўлиб қолди, фақатгина ўзининг жилосининг ранги бироз фарқли бўлиб қолди. Ва ярим аср олдин бўлгани каби, минорада соат аниқ вақтни кўрсатади ва ёшлар улар билан учрашув жойини тайинлашдан хурсанд.

Парк 28 Гвардмен-Панфиловцев, Оссенсия собори олдидаги майдон. Совет 40-йилларнинг 50-йилларида улар “Алма-Ата” кинотеатрида янги лентани кўришдан завқланишди. Ва энди бу умумий шаҳар майдончаси бўлиб, улар болалар товоқларда каптарларни – сотиб олинган қандолат ва музқаймоқ билан таъминлайди.